Zaburzenia lękowe

Co to jest?

Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym . Zaburzenia lękowe mają miejsce wtedy, gdy nasilenie lęku jest nieproporcjonalne do okoliczności, lęk jest wywoływany przez neutralne, nie stwarzające niebezpieczeństwa bodźce, trwa nieproporcjonalnie długo do sytuacji, z trudem ustępuje, wywołuje objawy somatyczne (ból głowy, brzucha).
Nasilony lęk utrudnia, a w skrajnych przypadkach nawet uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Przyczyną zaburzeń lękowych mogą być czynniki biologiczne i genetyczne, na które nakładają się czynniki środowiskowe, czyli zaburzenia lękowe u opiekunów, styl wychowania (nadopiekuńczość, nadmierna krytyka), brak poczucia bezpieczeństwa, doświadczenie przemocy lub odrzucenia, doświadczenia traumatyczne (np. śmierć opiekuna).
Często zaburzeń lękowych są wywoływane przez zmiany w życiu dziecka: pójście do przedszkola, rozpoczęcie nauki w szkole, zmiana klasy lub szkoły, przeprowadzka do innej miejscowości, rozwód rodziców.

Szacuje się, że zaburzenia lękowe mogą dotyczyć nawet 20% dzieci i nastolatków.

Jak to wygląda?

Zaburzenia lękowe mogą przejawiać się w różnych postaciach:

• Lęk uogólniony jest lękiem przed mniej lub bardziej spodziewanymi wydarzeniami. Dziecko lub nastolatek wyobraża sobie jedynie złe scenariusze nadchodzących wydarzeń, szuka pocieszenia ale nie przyjmuje argumentów. Lęk ma charakter ciągły, niezmienne nasilenie, wywołuje stałe napięcie, niepokój, nerwowość. Powoduje trudności z koncentracją, problemy ze snem.
• Lęk napadowy, panika, objawia się nawracającymi atakami nagłego, bardzo silnego lęku z nasilonymi objawami somatycznymi (kołatanie serca, zawroty głowy, duszności). Z napadem paniki wiąże się poczucie całkowitej utraty kontroli nad sobą, co wzmaga przerażenie. Napad może pojawić się samoistnie, nie wywołany żadnym czynnikiem, powodując z kolei lęk przed napadem paniki.
• Lek w postaci fobii, czyli lęku przed konkretnym przedmiotem, zwierzęciem (np. owadem),   sytuacją (np. podróżą samolotem), miejscem (np. zamkniętym pomieszczeniem), zjawiskiem atmosferycznym (np. burzą) itp. Lęk objawia się odczuciem nieracjonalnego, nadmiernego strachu, który może przerodzić się w atak paniki. Dziecko może reagować płaczem, złością, bezruchem, przywieraniem do opiekuna. Stara się na co dzień unikać czynnika wywołującego lęk.
• Lęk separacyjny jest lękiem przed rozdzieleniem z opiekunem (najczęściej matką). Na taką sytuację (a nawet samo jej wyobrażenie) dziecko reaguje oporem, spazmatycznym płaczem, często pojawiają się dolegliwości somatyczne (bóle, wymioty). Dziecko nie chce spać same, ma koszmary senne. Martwi się, że opiekun „zniknie” (wyjedzie, zachoruje, umrze), będzie miał wypadek.
  Lęk separacyjny jest naturalnym stanem u małych dzieci, do 5 roku życia zanika, częstość jego występowania zanika wraz z wiekiem.
• Lęk społeczny jest lekiem spowodowanym obecnością nieznanych osób. „Nieznanymi” mogą być wszystkie osoby spoza bliskiej rodziny – koleżanki i koledzy ze szkoły, nauczyciele, sąsiedzi itp. W sytuacjach społecznych dziecko czy nastolatek jest zakłopotany, ciągle zastanawia się, co myślą o nim inni, skupia się na poprawnym zachowaniu, obawia się upokorzenia i ośmieszenia. Stara się nie rozmawiać, nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, unika towarzystwa. Pojawiają się objawy somatyczne – pocenie się, czerwienienie.
  Kłopoty w sytuacjach społecznych, chęć ich unikania powoduje problemy z codziennym funkcjonowaniem (niechęć do opuszczania domu) i wycofaniem ze środowiska rówieśniczego.
  Pewną formą leku społecznego jest mutyzm, polegający na odmowie komunikacji słownej.

Zaburzenia lękowe mogą występować równolegle, „mieszać się”. Szczególnym przykładem jest fobia szkolna, objawiająca się odmową chodzenia do szkoły (każdorazowe wyjście „pod przymusem”), wychodzeniem ze szkoły przed zakończeniem lekcji oraz występowaniem objawów somatycznych przed wyjściem do szkoły (bóle brzucha, głowy, biegunka).

Objawy zaburzeń lękowych

• lęk nieadekwatny do okoliczności,
• wywoływany przez neutralne, nie stwarzające niebezpieczeństwa czynniki,
• trwający nieproporcjonalnie długo w stosunku do wywołującego go czynnika,
• zaburzający codzienne funkcjonowanie,
• wywołujący silne objawy somatyczne (bóle, pocenie),
• powodujący ataki paniki.

Pytania i odpowiedzi

[trx_accordion counter=”off” initial=”1″ top=”inherit” bottom=”inherit” left=”inherit” right=”inherit”] [trx_accordion_item title=”Czy zaburzenie lękowe będzie narastać czy zanikać?”]Niektóre lęki mieszczą się w ramach prawidłowego rozwoju. Jedne występują we wczesnym dzieciństwie i później znikają, inne pojawiają się w okresie dojrzewania i w miarę dorastania ustępują. Zaburzenia występujące poza właściwą fazą rozwoju, lub wykraczające poza normę wymagają terapii. Lęk ma często charakter spirali – jeden nakręca kolejny. Psycholog pomoże przerwać to błędne koło, zahamować narastanie zaburzenia i wyzwolić się z problemu.[/trx_accordion_item] [trx_accordion_item title=”Czy rozmowa o lęku nie spowoduję, że będzie on większy?”]Nie, rozmowa z psychologiem nie powoduje narastania lęku. Psycholog nie działa „na siłę”, do niczego nie zmusza, nie „przełamuje”. Rozmowa o problemie powoduje ulgę. [/trx_accordion_item] [trx_accordion_item title=”Czy pomoc psychologa wystarczy?”]Podstawową metodą leczenia zaburzeń lękowych jest psychoterapia, która w większości przypadków przynosi dobre efekty. Jeżeli zaburzenie jest bardzo silne, może być konieczna farmakoterapia. [/trx_accordion_item] [/trx_accordion]