Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
Zaburzenia lękowe
Głównym objawem tych zaburzeń jest lęk, który nie ogranicza się do żadnej określonej sytuacji. Występować mogą również objawy depresyjne i natręctwa, a nawet niektóre elementy lęku fobicznego, są one jednak wyraźnie wtórne lub mniej nasilone.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Istotną cechą tego zaburzenia są nawracające uporczywe myśli natrętne lub czynności przymusowe. Myśli natrętne to idee, wyobrażenia czy impulsy, które pojawiają się w świadomości w sposób stereotypowy. Nieomal zawsze są przeżywane w sposób przykry i pacjent często próbuje bezskutecznie się im przeciwstawiać. Chociaż pojawiają się wbrew woli i budzą wewnętrzny sprzeciw, są mimo wszystko uznawane za własne myśli. Czynności przymusowe czy rytuały są to stereotypowe i wielokrotnie powtarzane zachowania. Nie sprawiają one pacjentowi przyjemności, ani też nie są związane z wykonywaniem użytecznych czynności. Mają one zapobiegać jakimś mało prawdopodobnym wydarzeniom, które – według pacjenta – mogłyby nastąpić, gdyby zaniechał wykonania rytuału. Często te domniemane wydarzenia związane są z wyrządzeniem przez pacjenta krzywdy sobie lub komuś. Zachowanie to pacjent zwykle postrzega jako bezsensowne lub niepotrzebne i często próbuje mu się opierać. Zaburzenia te prawie zawsze łączą się z lękiem, który nasila się przy próbach zaniechania czynności przymusowej.
Obejmuje:
- nerwica anankastyczna
- nerwica natręctw
Zaburzenie z przewagą myśli czy ruminacji natrętnych
Może przejawiać się w postaci myśli, wyobrażeń czy impulsów do działania, niemal zawsze bardzo przykrych dla pacjenta. Czasem myśli te mają postać niekończących się rozważań uniemożliwiających podejmowanie najprostszych decyzji niezbędnych w życiu codziennym. Powiązanie między natrętnymi ruminacjami a depresją jest szczególnie ścisłe. Rozpoznanie nerwicy natręctw należy preferować tylko w przypadku, gdy ruminacje powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym.
Zaburzenie z przewagą czynności natrętnych (rytuały obsesyjne)
Większość czynności przymusowych dotyczy czystości (szczególnie mycia rąk), ciągłego porządkowania, czyszczenia i sprawdzania wszystkiego, w celu niedopuszczenia do niebezpiecznej sytuacji. U podstaw tego zachowania leży zazwyczaj strach przed niebezpieczeństwem zagrażającym pacjentowi, lub spowodowanym przez pacjenta, natomiast czynność rytualna jest bezskuteczną czy symboliczną próbą odwrócenia tego niebezpieczeństwa.